Bitmap görüntü formatı nedir, nasıl çalışır?

   Bitmap Nedir? Önemli Resim Formatları

Bitmap, bilgisayar ekranında (display space) bir resmi görüntülemek için gereken tüm renk bilgilerinin ekranı oluşturan hex piksel (ekran çözünürlülüğü dahilinde, adreslenebilir en küçük resim parçası -pixel-) için renk bilgilerinin verildiği resim formatlarına verilen genel addır. GIF, JPEG, BMP, PCX örnek Bitmap formatlarıdır. Bitmap dosyaları ekranda görebilmek ve yazıcılardan bastırabilmek için özel bazı programlar gerekir (Photo Shop, XView, ACDSee vb gibi).

Bitmap formatları, resmin çözünürlülüğüne bağlı sabit bir tanımlama ile resmi oluştururlar (Raster tekniği). Bu haliyle, eğer resmi ölçeklendirirsek (küçültme/büyütme) bir çok ayrıntıyı kaybedebiliriz. Vektör bazlı grafik formatlarında ise, tanımlamalar bağıl olduğu için ölçeklendirmelerde kayıp önlenir (CAD formatları, Post Script (PS, EPS) formatları gibi).

Önemli Resim Formatları : BMP,GIF,JPEG,TIFF

Bunların hepsi de resim formatlarıdır. Temel farklı özellikleri vardır (kodlama, sıkıştırma algoritmaları gibi). Birbirlerine üstünlükleri ve farklı yanları aşağıda kısaca anlatılmıştır.

BMP: En temel resim formatı BMP'dir (bitmap) Aslında, BMP'nin birbirinden farklı bir kac türü var. Özellikle bir X-Windows kullanıcısı ile MS-Windows ya da OS/2 kullanıcısı için farklar mevcut. X-Windows üzerindeki BMP formatı sadece 2 rengi desteklemekte. MS-Windows ya da OS/2 üzerindeki BMP formatının X-Windows'daki karşılığı XPM'tir. (pixmap) MS-Windows üzerinde BMP 16 ya da daha çok renk kaydedebileceğiniz, herhangi bir bir sıkıştırma yapmayan oldukça hızlı bir formattır. Bu formatta resmin içindeki renk sayısı değil, resmin büyüklüğu önemlidir. 16 renk, 800x600 çözünürlüğünde bir BMP dosyası, 800x600x1/2=240000 byte yer kaplayacaktır. (16 renk icin 4 bit gerekli =1/2byte) Resmin içinde 1, 2 ya da 12 renk olması hiç önemli değil. 256 renk olarak kaydedilen bir dosya ise, 800x600x1=480000 byte yer tutacaktır (256 icin 8 bit=1 byte gerekli. 2^8=256)

GIF: BMP çok hızlı bir format olmasına karşın, oldukça fazla yer kapladığı için pek tercih edilmez. Elinizdeki dosya 256 renkden fazlasını içermiyorsa, GIF (Graphics Interchange Format) iyi bir çözüm olabilir. GIF, COMPUSERVE'in geliştirdiği bir resim formatıdır. İyi bir sıkıştırma algortiması var (LWZ) ve görüntüleme de oldukça hızlı bir şekilde gerçekleştiriliyor. 256 renk dışında (8 bit) herhangi önemli bir sorunu yok. Bunun yanında GIF, Web browser-lar ile görüntülenen resimler (inline images) için standart bir resim formatıdır. Compuserve'in GIF formatında kullandığı LWZ algoritmasi (1987) 1985 yılında Unisys firması tarafından patent olarak satın alındığı için 1993 yılından sonra Compuserve - Unisys arasında bazı problemler çıktı. (Compuserve, LZW algoritmasının patentli bir algoritma olduğunu bilmiyormuş). Compuserve, GIF'in yerini alacak, 48 bit true color, renk kaybı olmayan yeni bir resim formatı oluşturdu (freeware). Bu format PNG olarak adlandırılır. (Patent problemi yüzünden, CompuServe'in üzerinde çalıştığı ve duyurmak üzere olduğu GIF24 -true color 24bit GIF standardı- de hiç bir zaman hayata geçirilemedi).

GIF formatının iki farklı versiyonu var : 87a ve 89a. 89a versiyonu, tek bir GIF dosya içinde birden çok GIF formatlı resim yerleştirilmesine ve anime edilmesine olanak tanır (animated gif). Ayrıca, GIF89a versiyonu, "interlaced" -katmanlı- görüntü saklama özelliğine de sahiptir. Bu, özellikle internet üzerindeki resimlerde kullanılır. Böylece, kullanıcı, GIF formatındaki resmi, her seferinde 1 katman gelecek şekilde ekranında görür ve resmin bütünü hakkında, tüm resim gelmese bile, fikri olur.

JPEG: Çok renkle (256 renkten fazla) uğraştığınız zaman GIF formatını kullanmanız mümkün değil. BMP olarak saklarsanız, o kadar çok disk alanı kaplar ki, Gigabyte-lık HD'ler kullanmanız gerekebilir. Onun yerine JPEG (Joint Photographics Experts Group) daha iyi bir alternatif olabilir. Yalnız, JPEG az renk içeren uygulamalarda hem kaliteyi düşürüyor, hem de dosya boyutunda önemli bir değişiklik sağlamıyor.

Standart JPG formatında, resmin kalitesinden bir miktar ödün vererek sıkıştırma uygulanır. Böylece dosya boyu birhayli düşer. Özellikle 24 bit true color uygulamalarda resim kalitesinin düştüğünü anlamak mümkün değildir. Bu tip uygulamalarda JPG tercih edilir. JPEG'den ne kadar sıkıştırma istendiği (0-100 arası bir faktör) seçiliyor ama genellikle 5-95 arası kullanılıyor. 95'den fazlası detay kaybına yol açıyor, 5'ten küçüğü de dosyayı fazla ufaltmıyor) Ikincisi de, 24 bit->8 bit çevrim. JPG de, GIF gibi, Web Listeleyiciler tarafından görüntülenebilen stabdart bir formattır.

JPG, ISO standardı ile tanımlanmış bir formattır ve bir çok değişik kodlama sistemleri içerir.

TIFF: (Tagged Image File Format) 1, 8, 24 bit'lik formatları var. Hepsinin sıkıştırılmış ve sıkıştırılmamış 2 farkli tipi mevcut. 1 bit olanı faxlarda dosya iletimi için kullanılıyor. Çok renkle uğraştığınızda zaman önemli, yer de çok önemli değilse, TIFF'i kullanmanızda fayda var. JPEG'e göre daha az küçülme sağlasa da, hızı ile bu açığını kapatıyor.